Reumatoidalne zapalenie stawów (rzs) to przewlekła choroba o podłożu immunologicznym, w której komórki układu odpornościowego organizmu człowieka błędnie identyfikują jako obce niektóre komórki własnego organizmu, i rozpoczynają procesy zapalne prowadzące do ich niszczenia. Określa się ją jako chorobę układową, ponieważ pomimo, iż pierwotnie obejmuje ona błonę maziową stawów zmiany patologiczne mogą dotyczyć nie tylko układu ruchu, ale także wielu innych układów (np. krążenia, wydalniczego) i narządów.

OBJAWY RZS

• sztywność poranna stawów trwająca ponad 1 godzinę – charakterytstyczny, często pierwszy objaw choroby, spowodowany wysiękiem (płynem zapalnym), gromadzącym się w chorych stawach w godzinach nocnych
• stany podgorączkowe, spadek masy ciała, ogólne osłabienie, bóle mięśniowe – często występują w początkowej fazie choroby jako ogólna reakcja organizmu na toczący się proces patologiczny
• ból, obrzęk, zwiększone ucieplenie, ból podczas ucisku – objaw toczącego się stanu zapalnego symetrycznych stawów i tkanek okołostawowych rąk i stóp, oraz zazwyczaj w późniejszej fazie choroby także stawów „dużych” – kolanowych, barkowych, i łokciowych
• zmiany w ścięgnach i więzadłach, zaniki w mięśniach międzykostnych prowadzące do uszkodzenia aparatu ruchu

Objawy zajęcia narządu ruchu w zależności od lokalizacji procesu zapalnego:

Stawy rąk i stóp Choroba dotyczy najczęściej stawów międzypaliczkowych bliższych, śródręcznopaliczkowych, nadgarstkowych rąk i śródstopnopaliczkowych stóp. Charakterystyczne jest ulnarne (łokciowe) odchylenie rąk, podwichnięcia dłoniowe paliczków, zmiany w wyglądzie palców – tak zwane palce „teleskopowe”, „butonierkowate”, „łabędzie szyja” – spowodowane są zniszczeniem ścięgien i więzadeł i skróceniem paliczków rąk. Często obserwuje się opadanie palców, lub tak zwane palce „zatrzaskujące”. W wielu przypadkach powstają gangliony wypełnione galaretkowatą treścią. Może dojść do ucisku nerwu pośrodkowego przebiegającego w pewnych swoich odcinkach w wąskim kanale kostno – więzadłowym, co daje objawy tak zwanego zespołu cieśni nadgarstka (drętwienie palców od kciuka do palca serdecznego, głównie w godzinach nocnych i nad ranem). Zajęcie stawów nadgarstkowych może doprowadzić do ich unieruchomienia (ankylozy). Proces chorobowy w stawach skokowych i stawach stóp powoduje ból przy ucisku chodzeniu, oraz obrzęki. Może dojść do zerwania ścięgien z powodu tworzących się guzków reumatoidalnych oraz podwichnięcia stawów i deformacji palców stóp. 

Stawy łokciowe: Ból, ograniczenie wyprostu, i stopniowo powstające przykurcze zgięciowe. 
Stawy barkowe: Bóle, obrzęki okolicy stawów, stopniowe ograniczenie ruchomości 
Stawy kolanowe: Pierwszym objawem może być zanik mięśnia czworogłowego uda. Pojawiają się obrzęki stawów, przykurcze zgięciowe, wypuklenie zewnętrzne części stawu nasilające się przy ucisku rzepki. Częstym powikłaniem jest torbiel podkolanowa (Bakera) powstająca w wyniku nadmiernej produkcji płynu stawowego w przebiegu procesu zapalnego i jego wycieku poza jamę stawową przez uszkodzoną torebkę. W przypadku pęknięcia torebki stawowej dochodzi do bólu i obrzęku okolicy łydek. 

Stawy biodrowe: Bóle w okolicy pachwiny nasilające się przy chodzeniu, ograniczenie ruchomości (głównie rotacji do wewnątrz). Powstające zmiany prowadzą do ustawienia kończyny w zgięciu i rotacji zewnętrznej. 
Stawy kręgosłupa: Zmiany najczęściej dotyczą odcinka szyjnego kręgosłupa. Dochodzi do ograniczenia jego ruchomości (głównie skrętu w bok), bólów, podwichnięć w stawach, mikrozłamań, uszkodzeń w obrębie krążków międzykręgowych i ich wypadania. 
Stawy skroniowo-żuchwowe: Proces choroby doprowadza do trudności w otwieraniu ust a tym samym zaburza mowę i utrudnia jedzenie. 
Zmiany pozastawowe towarzyszące reumatoidalnemu zapaleniu stawów: Najczęściej występują u pacjentów ze stwierdzoną we krwi obecnością czynnika reumatoidalnego (RF). Mogą obejmować wiele narządów: wzrok, osierdzie, nerki oraz powodować zaburzenia hematologiczne (głównie niedokrwistość z niedoboru żelaza). U ok. 30 % chorych występują guzki reumatoidalne, zazwyczaj na wyprostnych powierzchniach stawów, w miejscach narażonych na ucisk. Są to niebolesne guzki podskórne, będące wyrazem zapalenia małych naczyń krwionośnych w tkankach miękkich. Często występują w okolicy potylicy oraz stawów łokciowych i dłoni.

DIAGNOSTYKA REUMATOIDALNEGO ZAPALENIA STAWÓW

Podstawowe znaczenie ma wywiad i badanie lekarskie. Konieczne jest RTG z oceną skali zmian destrukcyjnych w stawach, USG oceniające strukturę stawów, ścięgien i mięśni, niekiedy także badanie metodą rezonansu magnetycznego. Wykonywane są także badania laboratoryjne : morfologia z rozmazem krwi obwodowej, OB, oznaczenie poziomu białka C-reaktywnego (CRP), badanie serologiczne (czynnik reumatoidalny – RF, przeciwciała anty-CCP), badanie ogólne moczu, badanie płynu stawowego.

LECZENIE RZS

Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów powinno być kompleksowe:

Farmakologiczne: Leki modyfikujące przebieg choroby oraz leki biologiczne – działanie przyczynowe. Niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ) oraz glikokortykosteroidy – głównie działanie przeciwbólowe. Niestety ich stosowanie (zwłaszcza długotrwałe) wiąże się z możliwością wystąpienia wielu działań niepożądanych takich jak: zaburzenia żołądkowo – jelitowe, odczyny alergiczne, zaburzenia pracy szpiku (czego rezultatem może być na przykład niedokrwistość), zaburzenia pracy układu nerwowego (bóle i zawroty głowy). Niekiedy NLPZ są przyczyną krwawień z przewodu pokarmowego oraz wrzodów żołądka i dwunastnicy. Leki wytwarzane z naturalnych kopalin leczniczych stosowanych w lecznictwie uzdrowiskowym ( solanki siarczkowe, borowiny):

• bals sulphur żel 300g – żel siarczkowy przeciwreumatyczny żel siarczkowy na bazie solanki siarczkowej z Szybu Soleckiego Uzdrowiska Solec Zdój Sp.J. Pozwala pacjentowi na korzystanie z leczniczych wód mineralnych (siarczkowych) w domu, oraz w zakładach fizykoterapii ( zabiegi jonoforezy lub fonoforezy – z bals sulphur żel .
• maść borowinowa 60g  – lek przeciwreumatyczny do wcierania w chore stawy.
• reumogel żel borowinowy 130g do wklepywania w bolące mięśnie i stawy oraz do zabiegów jonoforezy borowinowej i fonoforezy (ultradźwięki plus reumogel)

Leki te działają przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo i przeciwbólowo. Ponieważ nie wykazują działań niepożądanych w przeciwieństwie do innych grup leków mogą być stosowane przez wszystkich chorych, również w terapii długoterminowej. Można je kupić w aptekach i sklepach zielarsko- medycznych w całej Polsce.

Operacyjne (reumoortopedia)

Rehabilitacja – najskuteczniejsza w ramach leczenia uzdrowiskowego. W uzdrowiskach Solec – Zdrój i Busko – Zdrój chorych skutecznie leczy się wodami siarczkowymi (kąpiele mineralne) i borowinami. Niestety ze względu na ograniczenia związane z przeciwwskazaniami do zabiegów bodźcowych (np. chorobami układu sercowo – naczyniowego), a także z ograniczonymi możliwościami czasowymi i finansowymi pacjentów leczenie sanatoryjne nie jest dostępne dla każdego chorego. Alternatywą jest stosowanie kuracji z użyciem leków na bazie wodnego wyciągu borowinowego i solanki siarczkowej.

DOMOWE SANATORIUM

PRODUKTY UZDROWISKOWE PRZEDŁUZAJĄCE LECZENIE UZDROWISKOWE I DO STOSOWANIA W DOMU

• buskie SPA siarczkowe– unikalny produkt uzdrowiskowy z Buska-Zdroju.Jedyne SPA siarczkowe produkowane z naturalnej mineralnej solanki siarczkowej. Kąpiel siarczkowa w wannie lub żel pod prysznic.
• buska maska siarczkowa– do stosowania w kąpieli i pod prysznicem, oraz do okładów całkowitych i częściowych. Maska jest biała, nie zawiera żółtej lanoliny.
• borowina „plus”– zawiera czystą mikrobiologicznie borowinę wzmocnioną ok. 20% dodatkiem zagęszczonego wodnego wyciągu borowinowego. Do okładów, zawijań częściowych i całkowitych.
• borowina SPA– kuracja borowinowa z zastosowaniem emulsji borowinowej SPA do kąpieli w wannie, wytwarzana z czystej mikrobiologicznie borowiny, pachnąca lasem. Produkt na bazie zagęszczonego wodnego wyciągu borowinowego..
• masło borowinowe– do wcierania i masaży rozgrzewajacych. Masło zawiera wodny wyciag borowinowy- koncentrat aktywnie biologicznych składników borowin. Użycie masła borowinowego do masażu klasycznego wzmacnia jego działanie lecznicze.